Klasyfikacja konopi

Konopie są to rośliny należące do rzędu pokrzywowców (Urticales) i niewielkiej rodziny konopiowatych (Cannabaceae, Cannabinaceae), pochodzącej z regionów o umiarkowanym klimacie położonych na półkuli północnej.[i] Należą do rodzaju Cannabis, spośród którego wyodrębnia się gatunek Cannabis sativa L, a z niego podgatunki i odmiany.

Naukowa debata na temat klasyfikacji gatunków konopi trwa od wieków, bowiem naukowcy spierali się co do kwestii czy konopie w istocie są mono- czy wielotypowe².

Zgodnie z obecnym konsensusem naukowym ustalono, iż konopie są monotypowe i składają się tylko z jednego gatunku jakim jest Cannabis sativa L., jak pierwotnie opisał je w XVI wieku Leonard Fuchs.[ii]

W obrębie tego gatunku Istnieją dwa powszechnie stosowane podziały. Pierwszy z nich opiera się na rozróżnieniu konopi na typ narkotyczny oraz typ włóknisty, którego dokonuje się w oparciu o zamierzone zastosowanie rośliny i ma on znaczenie głównie dla celów prawnych. Drugi podział opiera się na zasadach botaniki i identyfikuje dwa typy konopi: Sativa i Indica, oba uważane za podgatunki Cannabis sativa L.[iii]

Zgodnie z botanicznym opisem konopi, konopie włókniste rodzaju Sativa były pierwotnie uprawiane w świecie zachodnim na skalę przemysłową do produkcji włókien, oleju i paszy dla zwierząt, jak również dla ich właściwości leczniczych i psychoaktywnych[iv]. Są to rośliny charakteryzujące się wysokim wzrostem, z nielicznymi, szeroko rozstawionymi łodygami i długimi, cienkimi liśćmi.

Natomiast rośliny typu innego niż włóknisty- Indica pochodziły z Azji Południowej i były historycznie znane jako konopie indyjskie. Są to rośliny zwykle stosunkowo szybko dojrzewające, charakteryzujące się drobniejszą krzaczastą formą i szerszymi liśćmi. Te dwie grupy zwykle odróżnia również zapach, odzwierciedlający ich odmienny profil terpenowy. Natomiast większość obecnie dostępnych na rynku roślin to w rzeczywistości hybrydy (krzyżówki) przodków Sativa i Indica.

W literaturze można także spotkać rozróżnienie na trzeci odrębny podgatunek konopi- Cannabis ruderalis. Jest to mniejsza i „zarośnięta” roślina, uważana za zdziczałą formę konopi włóknistej odmiany Santica, pochodząca z centralnej Rosji.²

Rys. 1.  Podgatunki konopi[v]

Podjęto pewne próby klasyfikacji odmian konopi na podstawie ich składu chemicznego. Pierwsze badanie przeprowadził Grlic[vi], który rozpoznał różne etapy dojrzewania. Później Fettermann[vii] opisał różne fenotypy na podstawie ilościowych różnic w zawartości głównych kannabinoidów i jako pierwszy rozróżnił rodzaj narkotyczny i włóknisty. Dalszego rozszerzenia tego podejścia dokonali Small i Beckstead,[viii] Turner[ix] i Brenneisen[x]. Stwierdzono jednak, że pojedynczą roślinę można podzielić na różne fenotypy w zależności od jej wieku. Niedawno de Meijer opracował system klasyfikacji[xi], który rozpoznał pięć różnych rodzajów konopi na podstawie (względnej) zawartości trzech głównych kannabinoidów.

Dla celów kryminalistycznych i legislacyjnych najważniejszą klasyfikacją rodzajów konopi jest ta dzieląca je na konopie narkotyczne i włókniste (siewne). Główna różnica między nimi dotyczy zawartości składnika psychotropowego delta-9-tetrahydrokannabinolu (THC): wysoka zawartość THC klasyfikuje rośliny jako konopie typu narkotycznego, podczas gdy niska zawartość występuje w konopiach typu włóknistego (maks. 0,2-0,3% THC w przeliczeniu na suchą masę w górnej części reprodukcyjnej roślin), które mogą też być uprawiane na nasiona przeznaczone do spożycia przez ludzi lub zwierzęta. Zawartość blisko spokrewnionego, ale psychotropowo nieaktywnego kannabidiolu (CBD) nie jest regulowana przez prawo, a jego poziomy są zwykle wyższe w konopiach uprawianych na nasiona lub włókna.[xii] Coraz wyraźniej jednak widać, że na ogólne działanie leku może się składać wiele czynników.[xiii] W tym między innymi obecność kannabinoidów tj. CBD,[xiv]^,[xv]  CBG[xvi]^,[xvii] i THCV,[xviii]^,[xix] jak również terpenów.[xx]

Pomimo, iż obecnie powszechnie przyjmuje się, że konopie są monotypowe i składają się tylko z jednego gatunku Cannabis sativa L, to jednak w wyniku wieków hodowli i selekcji, opracowano dużą różnorodność ich odmian. Odmiany te są powszechnie rozróżniane zarówno przez hodowców roślin, użytkowników rekreacyjnych, jak i pacjentów marihuany medycznej, W środowisku funkcjonuje popularne nazwy, takie jak: White Widow, Northern Lights, Amnesia lub Haze. Do tej pory opisano ponad 700 różnych odmian[xxi] i uważa się, że istnieje o wiele więcej. Nie jest jednak jasne, czy nazwy te odzwierciedlają jakiekolwiek istotne różnice w składzie chemicznym.

---

Autor: mgr inż. Joanna Klein

[i] Podbielkowski Z., 1974, Słownik roślin użytkowych, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.

[ii] Erkelens J.L., Hazekamp A. That which we call Indica, by any other name would smell as sweet. Cannabinoids. 2014;9:9–15.

[iii] Small E., Cronquist A. A practical and natural taxonomy for Cannabis. Taxon. 1976; 25:405–435.

[iv] van Bakel H., Stout JM, Cote AG, Tallon CM, Sharpe AG, Hughes TR, Page JE. The draft genome and transcriptome of Cannabis sativa. Genome Biol. 2011; 12(10): R102.

^[v] https://pl.wikipedia.org/wiki/Konopie_siewne#Systematyka_i_zmienność , data dostępu: 24.11.2021

[vi] L. Grlic. A combined spectrophotometric differentiation of samples of cannabis. Bull. Narcot. 1968, 20, 25.

[vii]Fetterman P.S., Keith E.S., Waller C.W., Guerrero O., Doorenbos N.J., Quimby M.W. Mississippi grown Cannabis sativa L: Preliminary observation on chemical definition of phenotype and variations in tetrahydrocannabinol versus age, sex, and plan part. J. Pharm. Sci. 1971, 60, 1246.  

[viii] Small E., Beckstead H.D. Common cannabinoid phenotypes in 350 stocks of cannabis. Lloydia 1973, 36, 144.

[ix] Turner C.E., El Sohly M.A., Cheng P.C., Lewis G. Constituents of Cannabis sativa L, XIV: intrinsic problem in classifying Cannabis based on a single cannabinoid analysis. J. Nat. Prod. 1979, 42, 317.

[x] Brenneisen R., Kessler T. Die variabilität der Cannabinoidführung von Cannabispflanzen aus Schweizer Kulturen in Abhängigkeit von genetischen und ökologischen Faktoren. Pharm. Acta Helv. 1987, 62, 134.

[xi] Meijer E.P.M., de Hammond K.M., Sutton A. The inheritance of chemical phenotype in Cannabis sativa L. (IV): Cannabinoid-free plants. Euphytica 2009, 168, 95.

^[xii] C. Rustichelli, V. Ferioli, M. Baraldi, P. Zanoli, G. Gamberini. Analysis of cannabinoids in fiber hemp plant varieties (Cannabis sativa L.) by high-performance liquid chromatography. Chromatographia 1998, 48, 215.

[xiii] Brodie J.S., Di Marzo V., Guy G.W. Polypharmacology shakes hands with complex aetiopathology. Trends Pharmacol Sci. 2015; 36:802–821

^[xiv] Szaflarski J.P., Bebin E.M. Cannabis, cannabidiol, and epilepsy-from receptors to clinical response. Epilepsy Behav. 2014; 41:277–282.

^[xv] Crippa J.A., Derenusson G.N., Ferrari T.B., et al. Neural basis of anxiolytic effects of cannabidiol (CBD) in generalized social anxiety disorder: a preliminary report. J Psychopharmacol. 2011; 25:121–130.

[xvi] Pagano E., Montanaro V., Di Girolamo A., et al. Effect of non-psychotropic plant-derived cannabinoids on bladder contractility: focus on cannabigerol. Nat Prod Commun. 2015; 10:1009–1012.

^[xvii] Borrelli F, Pagano E, Romano B, et al. Colon carcinogenesis is inhibited by the TRPM8 antagonist cannabigerol, a Cannabis-derived non-psychotropic cannabinoid. Carcinogenesis. 2014; 35:2787–2797.

^[xviii] Englund A., Atakan Z., Kralj A., et al. The effect of five-day dosing with THCV on THC-induced cognitive, psychological and physiological effects in healthy male human volunteers: a placebo-controlled, double-blind, crossover pilot trial. J Psychopharmacol. 2016; 30: 140–151.

^[xix] Tudge L, Williams C, Cowen PJ, et al. Neural effects of cannabinoid CB1neutral antagonist tetrahydrocannabivarin on food reward and aversion in healthy volunteers. Int J Neuropsychopharmacol. 2014; 18(6):pyu094

[xx] Russo EB. Taming THC: potential cannabis synergy and phytocannabinoid-terpenoid entourage effects. Br J Pharmacol. 2011; 163:1344–1364.

[xxi] Snoeijer W. A Checklist of Some Cannabaceae Cultivars. Part 1: Cannabis. Div. Pharmacognosy, Leiden/Amsterdam Centre for Drug Research, Leiden, the Netherlands, 2001.